Özet
Geleneksel dilbilgisi fiillerin gramatikal belirleyenlerini kip ve zaman kavramlarından yola çıkarak sınıflandırır fakat bu yaklaşım dünya dillerinin zenginliği göz önünde bulundurulduğunda yetersiz kalmaktadır. Çünkü diller zaman, görünüm, kip ve hatta çatı gibi çok farklı sozdizimsel sınıflara ayrılan söz birimleri bünyesinde barındırır ve bu kavramların hiçbiri dünyadaki bütün dilleri kapsayacak kadar evrensel değildir.
Adıge dili üzerine yapılan araştırmalar söz konusu olduğunda, Hewitt, Cemguy diyalektinde sekiz adet zaman olduğunu öne sürer (2004 : 130) ve Arkadiev (2017) Adıgecede zaman kavramının varlığını “Circassian languages possess largely isomorphic, even if formally divergent, tense systems distinguishing a perfective and an imperfective past tenses.” sözleriyle onaylar. Kabardey diyalekti için ise Kumakhov & Vamling (2009 : 45) on adet zaman olduğunu ifade eder. Fakat Catherine Paris’e göre Çerkes dillerinde dört adet temel zaman bulunmaktadır : geçmiş zaman, şimdiki zaman ve iki adet gelecek zaman (1984). Bununla beraber Paris, Çerkes dilinin diyalektlerinde zaman kavramından bahsetmekle birlikte her diyalektin ayni zaman sistemine sahip olmadığını, hatta zaman kavramının, diyalektler bir bütün olarak baz alındığında, bu dil sistemine yabancı olduğunu savunur : «(…) Par contre, et bien que chaque groupe dialectal possède ses propres distinctions temporelles, essentiellement le passé, le présent et deux futurs, la catégorie temporelle est inconnue du diasystème.» (Paris, 1984 : 39).
Bütün bu analizler göz önünde bulundurulduğunda, sunumumuzda Kafkas Dil ailesi bünyesindeki Adıge Dili Bati Diyalektleri koluna dahil olan Abzak diyalektinde; zaman, görünüm ve kip gibi fiillerin gramatikal belirleyenlerinin analizi farklı bir bakış açısıyla ele alınacaktır. Abzak diyalektini baz alan araştırmamız André Martinet’nin işlevsel dilbilim prensiplerinden yola çıktığı için ulaştığımız sonuçlar Adıge dili üzerine çalsan dilbilimcilerin analizlerinden kısmen farklı olacaktır. Sunumda Türkiye’de yapılan saha araştırmasından elde edilen verilere dayanarak bu farklı sozdizimsel sınıflara dahil olan gramatikal sözbirimler, sozdizimsel kriterler olan bağdaşma ve karşılıklı dışlama metoduna göre analiz edilecektir.
